Modelləmə üsulu  və onun tədrisdə  tətbiqi

                             
                                Elnarə Məmmədova,                                             pedaqogika üzrə fəlsəfə doktoru            

         Səbinə Ağayeva,

                         riyaziyyat üzrə fəlsəfə doktoru                  

                                      

            Qloballaşan dünyada qarşıda duran vəzifələrdən biri də hər ölkədə təhsilin keyfiyyətinin təminatı üzrə yeni sistemin yaradılmasıdır. Təsadüfi deyildir ki, son illərdə təhsilin keyfiyyətinin yüksəldilməsi məsələsi daha həssas bir mövzuya çevrilmişdir. Bu gün təhsilin  keyfiyyəti cəmiyyətin inkişafı ilə bilavasitə əlaqədardır. Bütün direktiv sənədlərdə təhsildə yüksək keyfiy-yətə nail olmaq başlıca məqsəd kimi götürülür.  Təhsilin keyfiyyətinin yüksəldilməsi məsələsində əsas istiqamətlərdən biri məktəbdə tədris   prosesində   inkişafetdirici   effektə   nail   olmaq   üçün müvafiq model və yanaşmaların işlənib hazırlanması ilə bağlıdır. 

Həm də bu modellər onun bütöv və sistemli şəkildə inkişafını təmin etməlidir.         

            Müasir qloballaşan dünyada təhsildə yaranan nailiyyətə sahib olmaq üçün təkcə milli qiymətləndirmə çərçivəsində qalmaq olmaz. Doğrudan da, ölkəmizdə təhsili cəmiyyətdə müəyyənləşdirmək üçün hökmən Beynəlxalq qiymətləndirmədə arzuolunan nəticələrə çatmağa  ehtiyac hiss olunur. Çünki beynəlxalq qiymətləndirmənin sualları məhz model şəklində təqdim olunur. Başqa sözlə, onlar bütünlüklə şagirdlərin həyatla bağlı təsəvvürlərini həm yoxlayır, həm də inkişaf etdirir. Bu isə onların gələcəkdə həyata daha çox hazır olaraq texnologiya məsələləri ilə  bağlı sahələrdə yüksək faydalılığı ilə müşayiət olunur. Deməli, riyaziyyat dərslərində yeni modelləmə üsulunun tətbiqi ölkənin ümumi inkişaf səviyyəsinin yüksəlməsi ilə nəticələnə bilər. Nəhayət, təhsilə düzgün yanaşma–cəmiyyətə daha çox fayda verə biləcək kadrların yetişməsi və bununla da  ölkənin  ümumi  inkişaf  səviyyəsinin yüksəlməsi  ilə nəticələnər.

            Beləliklə, hər zaman elmlərin tədrisində istifadə edilən proqramların, müasir təlim  yanaşmalarının və eləcə də müəllimlərin peşəkarlıq səviyyəsinin artırılması məsələləri diqqət mərkəzində saxlanılır. Ələlxüsus riyaziyyata bu sahədə daha çox diqqət yetirilir. Ölkəmizdə bəzən riyaziyyatın göstəricilərinin aşağı olması faktını aradan qaldırmaq üçün onun tədrisinə yenidən baxılmalı, şagirdlərin riyazi qavramalarının və problemi həll etmə bacarıqlarının inkişafı üçün strategiyalar formalaşdırılmalıdır. Eləcə də riyaziyyatın öyrənilməsi üçün motivasiyanın necə artırılacağına və gələcəkdə  riyaziyyatla əlaqədar peşələrin seçilməsinə çox diqqət artırılmalıdır. Riyaziyyat və texnologiyalar sahəsinə marağın çox olması ölkənin iqtisadi  rəqabətlilik qabiliyyətinin yüksək olması deməkdir. Riyaziyyatın ölkənin həyatında nə  qədər önəmli bir çəkiyə malik olduğunu bilərək dünya ölkələrində olduğu kimi bizdə də bu məsələlər hər zaman diqqət mərkəzindədir.

            Cəmiyyətin inkişafına təkan verən aparıcı qüvvə kimi təhsil qloballaşan dünyada cəmiyyət üzvlərinin öz bilik və bacarıqlarının davamlı olaraq inkişaf etdirilməsi üçün ən başlıca açardır. Bunun uğurları isə onların təhsil səviyyəsindən, oradakı oxu, yazı, ədəbiyyat, xarici dillər, İKT sahəsindəki biliklər və sairdən də çox asılıdır. Ona görə də, son illərdə bir sıra ölkələr qiymət-ləndirmə və təhlillərin təhsilin inkişafı üçün strategiyaların hazırlanmasına qoşulmuşlar. Hazırda bu sahədə beynəlxalq proqramlar işlənir. Bir sıra ölkələrdə təhsilin nailiyyətləri müqayisəli şəkildə qiymətlən-dirilməklə əsas fənlərin tədrisində keyfiyyət dəyişikliklərinin tendensiyası müəyyənləşdirilir, fənlərin tədrisinin keyfiyyətinə təsir edən faktlar üzə çıxarır, kurikulumlar, eyni zamanda müxtəlif ölkələrin təhsil prosesinin təşkilinin əsasları haqqında məlumat toplanılır.

            Bunlar hamısı dünya ölkələri təhsillərinin bir-birinə inteqrasiyası məqsə-dilə edilir. Burada məqsəd həm də təhsildə müxtəlifliyi üzə çıxarmaqdır. Çünki bir çox hallarda ölkələrin təhsil proqramlarının çərçivəsindən kənara çıxan, şagirdlərin alışmadığı, lakin çağdaş zamanda həyat üçün önəmli sayılan suallara, problemlərə də rast gəlinir (Riyaziyyat və tətbiqi elmlərin beynəlxalq təqdimatının əsas nəticəsi, I hissə. Moskva, 2008).

            Beynəlxalq qiymətləndirmə bir neçə istiqamətdə aparılaraq yetkinlik yaşlı şagirdlərin kurikulumda nəzərdə tutulan mövzuları  (riyazi savad, təbiət elmləri üzrə savad və oxu savadı) hansı səviyyədə öyrəndikləri deyil, müasir informasiya cəmiyyətində qarşılaşdıqları məsələlərin həllində əldə etdikləri bilik və bacarıqlardan istifadə edə bilmə qabiliyyətini ölçmək məqsədi daşıyır. Bu qəbildən dünya üzrə 3 cür Beynəlxalq qiymətləndirmə təşkil edilmişdir: PISA, TIMS və PIRLS.          

  - PISA şagirdlərin riyazi savad, təbiət elmləri savadı, oxu savadı haqda;

   - şagirdlərin motivasiyası, özləri haqqındakı qənaətləri, öyrənmə metodları barədə;

   - həmçinin məktəb mühiti və şagirdlərin ailələri haqqında məlumatlar toplayır.

            PISA layihəsində “savad” termini – şagirdin bilik və potensialını inkişaf etdirib, cəmiyyətdə daha fəal iştirak edərək cəmiyyətə öz töhfələrini vermək üçün yazılı mənbələri tapma, onlardan istifadə etmə mənimsəmə və qiymətləndirməsi kimi ifadə edilməkdədir. Qiymətləndirmə proqramındakı ölçmələr aşağıdakı istiqamətdə aparılır: Şagirdlərin bilik və bacarıq səviyyələrini – layihədə iştirak edən digər ölkələrdəki şagirdlərin bilik və bacarıqları ilə müqayisə edilir və bunun nəticəsində təhsilin səviy-yəsinin yüksəldilməsi məqsədilə yeni standartlar yaradılması nəzərdə tutulur. Bir qədər də konkretləşdirsək, bu yolla təhsil sisteminin güclü və zəif tərəfləri müəyyən edilir.

            PISA gənclərin gündəlik həyatda qarşılaşa biləcəkləri çətinliklərin öhdəsindən gəlmək üçün bilik və bacarıqlardan istifadə etmə qabiliyyətlərinin ölçülməsinə istiqamətlənir.

            Məsələn, PISA proqramı təbiət elmləri üzrə savadlılığa dair aşağıdakı məqsədləri hədəf götürür:

    • Elmi mühakimələrin irəli sürül-məsinə dəstək vermək;

  • Şagirdin təbiət elmlərinin öyrənil-məsində özünəinam yaratmaq;

      • Şagirdin ətraf mühitə və təbii ehtiyatlara qarşı məsuliyyətini artırmaq.

            Maraqlıdır ki, oxu bacarıqlarını bu proqram fərdin öz hədəflərinə çatması, biliyini artırmaq və cəmiyyətə inteqrasiya etməsi üçün yazılı mətnləri anlamaq, istifadə etmək və ifadə etmək bacarıqları ilə əlaqələndirir.

            Riyaziyyatın da yoxlanılması bu proqram çərçivəsində çox maraqlı prinsiplərlə müşayiət olunur.  Bir sıra problemlərin açılması riyazi terminlərin izahı ilə bağlı olur.

    • Riyazi  savad - fərdin, riyaziyyatın dünyada oynadığı rolu görməsi və başa düşməsi, sağlam əsaslara yiyələnməklə uğurlara çatması, yaradıcı, həssas bir vətəndaş olaraq öz ehtiyaclarını ödəyə biləcək bir şəkildə riyaziyyatdan istifadə etməsi kompleksini aradan qaldırmağa imkan verir. Riyazi savadlılıq  - riyaziyyatın daha geniş və funksional  istifadəsini nəzərdə tutur və müxtəlif situasiyalarda riyazi problemləri aşkar etmək və düstur halında vermə bacarığını əhatə edir. Nəticədə, oxuma bacarığı təbiət elmləri üzrə və riyazi savadlılığa uyğun olaraq 5, 6 və 6 səviyyədə qiymətləndirilir.

            Bu səviyyələr bir-birindən mürəkkəbliyinə görə fərqlənərək riyazi mühaki-mənin güclənməsi və həyatda rast gələn vəziyyətlərin aspektləri ilə birbaşa əlaqələndirə bilmə bacarıqları ilə müşayiət olunur. Bu zaman o, ümumiləşdirmələr aparmağı, nəticə çıxarmağı və mülahizə yürütməyi bacarmalıdır.

            Beynəlxalq qiymətləndirmənin nəticəsini təhlil edərkən beynəlxalq imtahanlarda ən üst yerlərdə olan ölkələrin yüksək nailiyyət əldə etmələrinə səbəb aşağıdakı 3 məsələ ilə əlaqədar ola bilməsi fikri müəyyənləşmişdir:

    •      Təhsilin keyfiyyəti müəllimin keyfiyyətindən yüksək ola bilməz;

     •     Təlim metodlarından səmərəli istifadə mövcuddur;

     •     Fərdi xüsusiyyətləri və müxtəlifliyi nəzərə alaraq hər şagirdə fərdi yanaşır və hər uşağın uğur qazanması üçün çalışırlar.

            Konkret olaraq Finlandiyanın PISA-dakı uğurunun səbəbləri onların öz alim və müəllimlərinin fikrinə görə bunlardır:

    •      Pedaqoji kadr hazırlığı;

    •      ənənəvi məktəb həyatı;

    •      müəllimlik peşəsinə münasibət;

    •      ixtisasartıma təhsili.

            Göründüyü kimi, müəllimlər cəmiy-yətin inkişafında aparıcı rol oynayır.

            Bu işdə uyğun idarəetmə orqanları ailələr və cəmiyyət müəllimlərə və məktəblərə tam etibar etməlidir. Bunun üçün daim öz üzərimizdə işləməliyik. Bu gün beynəlxalq aləmdə hər bir oblastda mentorluq deyilən bir sahə fəaliyyət göstərir. Müəllimlərin içində yaxşı mentorlar yetişə bilir və məncə hər bir müəllim özünü öz daxilində illər keçdikcə özündən gənc müəllimlər üçün elə məhz mentor kimi yetişdirməyə çalışmalıdır.  Haqqında danışdığımız beynəlxalq qiymətləndirmə yüksək səviyyədə nümayiş etdirmək seçimi yaxşı təhsilin qarantı sayılan hər bir şeyi, o cümlədən müəllimi yetişdirmək lazımdır.

            Artıq bu baxımdan beynəlxalq aləmdə yeni pedaqoji prinsiplər formalaşıb. Əslində bu prinsipləri təcrübəli qabaqcıl müəllimlərimizin fəaliyyətində də müşahidə etmək mümkündür. Müəllimin işinin səviyyəsi təhsilin bir az təsnifata, hər zaman ehtiyac olduğunu qəbul etmək bu prinsiplərlə tanış olmağa dəyər.

            Əlbəttə, hamı bu  fikirlə razılaşar ki, yaxşı bir müəllim olaraq, ilk növbədə, hər bir şagirdin fərdiliyini və dəyərini bilmək, hər bir şagirdin riyaziyyatı öyrənib istifadə edə biləcəyinə inanmaq və beləliklə, şagirdlərin uğur əldə etmələri üçün onlarla,  xüsusən riyaziyyatı öyrənmələri ilə bağlı bərabər və ədalətli şəkildə davranmaq çox vacibdir. Buna görə də müəllim riyaziyyatın tədrisi üzrə fikirlərini bütün şagirdlərin öyrənə biləcəklərinə inam üzərində qurur.              Proqram üzrə tədris düzgün qurulduqda artıq VIII-IX siniflər üzrə şagirdlər riyaziyyat üzrə ilk mərhələdə aydın və lazımi informasiyanın verildiyi tanış məzmunlu, sadə və köməyi verilmiş sualları cavablandırmağı bacarır, informasiyanı başa düşür, sual kitabçasındakı təlimata əsaslanaraq adi prosedurları yerinə yetirə bilirlər. Bu iş ardıcıl davam etdirildikdə şagirdlər birbaşa nəticə çıxarmağı tələb edən misal və məsələləri yerinə yetirir, mənbədən uyğun gələn məlumatı əldə etməyə çalışır, məsələnin həlli üçün bir üsuldan, əsas alqoritmlərdən, forma və üsullardan istifadə etməyi, adi nəticənin əldə olunması yollarını dərk edə bilir. Bu yola alışdırılmış şagirdlər sadə problemin həlli strategiyalarını seçərək tətbiqetməni, müxtəlif məlumat mənbələrinə əsaslanmış nümunələrdən istifadə etməyi və onların üzərində işləməyi bacarır, hətta yeri gəldikcə şərh, düşüncə və nəticələrini ifadə edən fikirlər də yürüdə bilirlər, sonra öz fikirlərini ifadə etməyə hazır olurlar. Beləliklə, şagirdlər mürəkkəb situasiyalarda müəyyən modellərlə işləməyi, müqayisə etməyi və dəyərləndirməyi, öz geniş bilik dairələrindən, qabiliyyətlərindən istifadə etməyi, mürəkkəb problemin həlli strategiyalarını seçməyi bacarırlar.

            Şagirdlər mürəkkəb riyazi məsələlərin həllində öz biliklərinə və tədqiqatlarına əsaslanaraq məlumatı dərk edir, nəticə çıxarmağı, müxtəlif məlumat mənbələrini və nümunələri əlaqələndirməyi və asanlıqla izahını verməyi bacarırlar. Yaxşı riyazi biliklərə, qabiliyyətə malik olan şagirdlər öz düşüncə və qabiliyyətlərini riyazi məsələlərin həllində tətbiq edir, biliklərini daha yeni yanaşma və strategiyalarla nümayiş etdirir, əldə etdikləri nəticələri əsaslandıra, dəlillərlə izahını verməyə nail ola bilirlər.

    • Müəllimlər xüsusi qabiliyyətli və istedadlı şagirdlər də daxil olmaqla xüsusi qayğıya ehtiyacı olanların təlimi ilə bağlı məsələləri dərk edərək kurikulumu qiymətləndirməyi lazım olan tərzdə dəyişə bilə və hamılıqla xüsusi qayğıya ehtiyacı olan şagirdlərə aid dövlət qanunlarına, qaydalara və siyasətə riayət edirlər.

            Hamıya məlumdur ki, riyazi səriştə həyatda hər bir insan üçün vacibdir.

   • Riyazi səriştə əldə etmək üçün şagirdlər əsas konsepsiyaları anlamağı, prosedur və alqoritmləri tez və dəqiq izləməyi, problemləri həll etmək üçün bir neçə strategiyadan istifadə etməyi, düşüncələrini çatdırmağı bacarmalıdır, riyaziyyatın əhəmiyyətini anlamalı və onu öyrənə biləcəyinə inanmalıdırlar.

   • Çünki şagirdlərin riyazi bacarıqlarının inkişafı üçün ailələr və məktəbdə kollektiv içərisində sıx əməkdaşlıq münasibətlərinin formalaşdırılması məhz müəllimin üzərinə düşür və bu da işin xeyrinə olur.

     •     Riyazi bacarıqların inkişafı üçün riyazi klublar və yarışmaların təşkili çox faydalı olur.

          Məlumdur ki, riyaziyyat insanın dünyanı onun məzmununu, xaosunu, sabitliyini və dəyişikliyi  anlamaq cəhdində əsas vasitədir. Riyaziyyat ən qədim fənlərdən olmasına baxmayaraq o günü-gündən öz sahəsini genişləndirir, deməli, dəyişir və eyni zamanda dünyanı da dəyişməyə qadir olur. Bu zaman onu tədris edən müəllimlər hər zaman öz biliklərini təzələməlidirlər. Bu məqsədlə onlar internetdən, peşəkar jurnallardan istifadə etməli və konfranslarda iştirak etməlidirlər.

       Şagirdlərin riyaziyyat fənnini daha maraqla öyrənməsi və daha asanlıqla qavraması üçün onlara təqdim ounan tapşırıqların çox cazibəli və eyni zamanda  sanki həyatın real situsiyalarına uyğun olaraq  və sözün əsl mənasında problem şəklində tərtib olunmalıdır.

            Bu gün riyaziyyatı model məsələlərin geniş tətbiqi ilə tədris etməyin əsl vaxtı gəlib çatmışdır. Bəs modelləmə nədir?

            Müasir dövrdə alimlər dünyanı daha aydın bir şəkildə anlaya bilmək və sonra texniki sualları cavablandıra bilmək məsələlərində riyaziyyatın tədrisinin daha münasib bir formaya  salınmasının çox önəmli olması vurğulanır. Reallığı riyazi bir dil ilə qavramağa kömək edən bu metod və düşüncə formasına riyazi modelləmə adı verilir.

            Məhz onda şagird riyaziyyatı hər bir şeydən təcrid olunmuş maraqsız bir halda deyil, bütövlükdə həyatın içindən götürülmüş problemlərin həllinə yönəldilərək öyrədilərsə onun gələcəkdə həyata daha hazır bir şəkildə hazırlanmasına nail olmaq olar. Beləliklə, şagird  məktəbi bitirəndə artıq onda mühəndis, texnoloji  və  riyazi təfəkkür tərzi formalaşmış olduğundan bütövlükdə cəmiyyətin səviyyəsi yüksəlmiş ola bilir. Beynəlxalq aləmdə riyaziyyatın bu cür tədrisi proqramını  STEM (Fənn, Texnoloji, Mühəndislik, Matematik) deyə adlandırırlar.

            Qeyd etmək lazımdır ki, qiymətlən-dirməyə dair beynəlxalq təcrübə Azərbaycana çox şey vermişdir. Məsələn, daha çox həyati bacarıqları yoxlayan qiymətləndirmə tədqiqatlarında iştirak etməklə ölkəmiz qazandığı təcrübə sayəsində  sivil təhsil srategiyalarını müəyyənləşdirməyə nail olmuşdur. Bundan əlavə məhz təcrübə əsasında fənn kurikulumlarında hansı zəruri dəyi-şikliklərin edilməsi proqnozlaşdırılmış, şagirdlərimizə dünya təhsil standartlarına cavab verən qiymətləndirmə vasitələri ilə işləmək vərdişləri aşılanmışdır. On ildən artıqdır ki, bu istiqamətdə təcrübə qazanmaq məqsədilə TIMS və PIRLS beynəlxalq qiymətləndirmə proqramları ilə əlaqəli işlər görülmüşdür. Dəfələrlə rəhbərlik üçün qəbul edilən sənədlərdə və pedaqoji mətbuatda deyilmişdir ki, əgər PISA əsas sənaye ölkələrində məktəb sisteminin nəticələrinə dair müqayisəli faktları verməklə şagirdlərin real həyatda oxu, riyaziyyat və təbiət elmləri sahəsində bilik və bacarıqlarının tətbiqini qiymətləndirirsə, PIRLS və TIMS müxtəlif ölkələrdə şagirdlərin oxu, riyaziyyat və təbiət elmləri sahəsində rəsmi məktəb kurikulumunun məzmununa nə dərəcədə yiyə-ləndiklərini təhlil edir. Son vaxtlarda təsdiq olunmuşdur ki, məktəblilərin nəticələrinin digər ölkələrin nəticələri ilə müqayisəli təhlili sayəsində riyaziyyat fənninin tədrisinin mükəmməlləşdirilməsində istiqamətləri təyin etməyə, eyni zamanda milli mütəxəssislərin araşdırmasını tələb edən problemlərin üzə çıxmasına imkan verəcək. Həyati bacarıqlara görə qiymətləndirmə sahəsində müəyyən təcrübə qazandıqdan sonra milli kurikulumun, yeni qiymətləndirmə sisteminin tətbiq edildiyi təhsil pillələrində şagirdlərimizin beynəlxalq standartlara nə dərəcədə cavab verməsini öyrənmək müəllimlər üçün mühüm əhəmiy-yətə malikdir. Azərbaycanın TIMS və PIRLS beynəlxalq qiymətləndirməsinə qoşulması qiymətləndirmə və təhlillər aparmaq təcrübəmizi xeyli artırmış, dünya təcrübəsində orta məktəblərdə təhsilin səviyyəsini öyrənmək üçün aparılan ən populyar tədqiqatlardan birinə çevrilmişdir. Təcrübə və araşdırmalar göstərir ki, riyaziyyat fənninin tədrisindəki nailiyyətlərin qiymətləndirilməsində bir sıra ümumi yanaşmalar müəyyən olunmuş, görülən işlərin təhlili ilə bağlı informasiyalar toplanmış, burada bəzi əsaslı faktlar üzə çıxarılmışdır.

            Bir məsələ tam aydındır ki, TIMS və PIRLS beynəlxalq qiymətləndirmə proqramlarının populyarlıq qazanması tədqiqatda istifadə olunan qiymətləndirmə vasitələrinin təhsilalanların həm bilik, həm də bacarıqlarının üzə çıxarılmasında və gələcək nailiyyətlər üçün ölkələrin bu vasitələrdən bəhrələnməsində müstəsna əhəmiyyət kəsb edir. Lakin bir sıra həll olunmamış problemlər də vardır. Azərbaycan məktəblilərinin qazandığı uğurlar, şagirdlərin mövcud qiymətləndirmə vasitələri ilə daha yaxından tanış olmaları həm məktəbdəki nailiyyətlərimizə, həm də şagirdlərimizin dünyagörüşündə müsbət təsirlər yaradacağına ümid yaradır.

            Türkiyə ölkəsinin bir qrup  müəllimləri, o cümlədən İzmir Qız Lisəsinin riyaziyyat müəllimi Uğur  Çətinkaya dünyada  və Avropada bu sahədəki mövcud  təcrübədən yararlanaraq  MAGİT-Matematiksel Güc ve İnnovativ Tasarım Derneyi yaradaraq riyaziyyatda modelləmə üsulunun tətbiqinə dair fəaliyyətini bu dərnək vasitəsilə yönləndirmişdir.  Bu təlim növünə görə riyaziyyatın tədrisində əsasən iki istiqamətin parlaq tətbiqi diqqəti cəlb edir. Birincisi,  onlar  texnologiyanın  geniş tətbiqini  xüsusi GEOGEBRA proqramı vasitəsilə reallaşdırırlar ki, bu da şagirdlərin  riyaziyyatda keçdikləri materialların daha əyani  şəkildə mənimsəyərək işləmələrinə  imkan yaradır. Eyni zamanda riyaziyyatın məsələlərinin tam gündəlik həyatın problemlərinə uyğun şəkildə tərtib olunması və onların həllininin alışdırılması şagirdlərin həyata hazırlığını və çevik riyazi təfəkkürünün formalaşmasını təmin edir.

            Beləliklə, STEM-nəzəri bilikləri praktikada tətbiq etməyə, bu biliklərin materiyaya çevrilməsi və yenilikçi  kəşflərə  sövq edən, şagirdlərin riyaziyyat, mühəndislik, texnologiya və digər fənlərdən öyrəndik-lərini bir bütövün parçaları kimi görmələrinə alışdırmağa çalışan, dünyada bir çox ölkələrin artıq özlərinin tədris proqramına daxil etdiyi bir tədris yanaşması olmaq xüsusiyyətini daşıyır.

            STEM təhsili – istehsal, kəşfetmə bilik və bacarıqlarını qazandırmağı hədəfləyir. STEM təhsili almış şəxslərin iş dünyasına daxil olanda da bu bacarıqların sayəsində iş həyatlarında istədikləri istiqamətə asanlıqla uyğunlaşması  və ölkənin iqtisadi inkişafına layiqli töhfə verməsi gözlənilir. STEM təhsili dünyada məktə-bəqədər təhsildən ali təhsil də daxil olmaqla tədris prosesində fənlərarası əlaqəyə uyğun şəkildə tətbiq edilir.

            MAGİT  dərnəyinin  üzvləri  fəaliy-yətindəki bütün maraqlı cəhətlərlə vaxtaşırı  Türkiyənin  Təhsil Nazirliyinin qarşısında  öz   hesabatları  ilə çıxış edirlər.

            STEM-in (Fənn, Texnoloji, Mühəndislik, Riyaziyyat)  fəaliyyətinə dair növbəti  Təhsil  Hesabatından bəzi məqamları diqqətinizə çatdırmaq istərdik.

            Hesabatda  STEM təhsilinin təşəkkülü barədə məlumat verilmişdir. Belə ki, ABŞ-da və müxtəlif Avropa ölkələrində STEM təhsili ilə bağlı vəziyyət ortaya qoyuldu. Türkiyədə STEM təhsili ilə bağlı  vəziyyət təhlil edildi və bu təhsil növünə keçmək məqsədilə yeni model təklif olundu. STEM təhsil mərkəzləri   barədə araşdırmaların aparılması, müəllimlərin bu tədris formasına uyğun olaraq yetişdirilməsi, tədris proqramlarının STEM-ə uyğunlaşdırılması və məktəblərdə tətbiq üçün lazımi şəraitin qurulması üçün zəruri dərs materialları ilə təmin olunması məsələlərinə toxunuldu.

            STEM təhsili ilə türk təhsil sisteminin sintezi üçün lazımi hazırlıqlarla əlaqədar qiymətləndirmələr apararaq bu növ təhsilə  uyğun  tədris planı təqdim edildi. Və artıq onlar öz məhsuldar fəaliyyətləri ilə  bu istiqamətdə hər cür  dövlət dəstəyinə   də layiq görüldükləri üçün biz də buradan həmkarlarımıza uğurlar diləyirik. Onlar əmindirlər ki, bu yanaşma ilə riyaziyyat müəllimləri nəinki ən geridə qalmış riyazi durumu tez bir zamanda düzəldə biləcəkdir, hətta beynəlxalq qiymətləndirmənin növbəti sınaqlarında onlar daha yüksək yerlər qazanacaqlar. Çünki artıq bir çox qabaqcıl ölkələrdə sınaqdan çıxarılmış bu riyaziyyatın yeni üsulla  tədrisi demək olar ki, bütün dünyada öz effektini göstərməkdədir.

            Rəyçi: dos. İ.Cavadov

İstifadə edilmiş ədəbiyyat

      1. Azərbaycan Respublikasında təhsilin inkişafı üzrə Dövlət Strategiyası. //Azərbaycan məktəbi, 2013, №5.

   2. Ağayev Ə. Pedaqoji innovasiyalar probleminə müasir yanaşmalar. //Azərbaycan məktəbi, 2013, №5.

      3. Yeni təhsil proqramlarının (kurikulumların) tətbiqi məsələləri.  Bakı, 2014.

     4.  Süleymanova A. Müasir kurikulumlarda yeni təlim yanaşmalarının tarixi kökləri. //Kurikulum, 2008.

   5. Ağayev Ə. Təlim prosesi: ənənə və müasirlik. Bakı, 2006.

      6. İdarəetmədə qərarların verilməsi üçün təhsilalanların nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsi və monitorinq tədqiqatları nəticələrindən istifadəyə dair vəsait. Xəzər Universiteti nəşriyyatı. Bakı, 2013.

  7. Tahirov B., Namazov F. və b. Riyaziyyatın tədrisi üsulları. Bakı, 2007.

   8. Heydərova S. Riyaziyyat fənninin keyfiyyətini yüksəldən üsullar. “Təhsil problemləri” qəzeti, 2013, 27 sentyabr.